Czytnik mikropłytek to przyrząd laboratoryjny, który służy do pomiaru chemicznych, biologicznych lub fizycznych reakcji, właściwości i analitów w zagłębieniu mikropłytki. Mikropłytka składa się z małych studzienek, w których zachodzą oddzielne reakcje. Reakcje te przekształcają obecność analitu lub postęp procesów biochemicznych na sygnały optyczne. Czytnik mikropłytek wykrywa te sygnały, a tym samym określa ilościowo parametr będący przedmiotem zainteresowania.

Naukowcy zajmujący się naukami przyrodniczymi i przemysłem farmaceutycznym dążą do poprawy rutynowych procesów laboratoryjnych i wydajności, stosując produkty lub instrumenty, które pozwalają zaoszczędzić czas. Czytnik mikropłytek może obsłużyć do 3456 próbek w ciągu minut, a nawet sekund. Czytnik płytek pomaga zminimalizować czas pracy i obniżyć koszty odczynników, pozwalając naukowcom poświęcić więcej czasu na analizę danych i generowanie praktycznych wniosków.

Czytnik mikropłytek służy do ilościowego oznaczania wielu biologicznych i chemicznych testów na mikropłytce. Obecnie dostępność wielu zestawów odczynników umożliwia wykorzystanie czytnika mikropłytek w różnych dziedzinach i do wielu różnych zastosowań. Oprócz badań biologicznych, biochemicznych i farmaceutycznych, zarówno w środowisku akademickim, jak i przemysłowym, czytniki płytek wykorzystywane są również w badaniach środowiskowych, w przemyśle spożywczym czy kosmetycznym.

Czytnik mikropłytek wykrywa sygnały świetlne wytwarzane przez próbki, które zostały zapipetowane do mikropłytki. Właściwości optyczne tych próbek są wynikiem reakcji biologicznej, chemicznej, biochemicznej lub fizycznej. Różne reakcje analityczne skutkują różnymi zmianami optycznymi stosowanymi do analizy. Absorbancja, intensywność fluorescencji i luminescencja to najpopularniejsze i najczęściej stosowane tryby detekcji w laboratoriach na całym świecie. Dodatkowo dostępne są zaawansowane tryby, takie jak polaryzacja fluorescencyjna, fluorescencja czasowo-rozdzielcza i AlphaScreen®.

Pomiary oparte na mikropłytkach wykrywają sygnały świetlne wytwarzane przez próbkę, konwertowane przez próbkę lub transmitowane przez próbkę. Sygnał jest mierzony przez detektor, zwykle fotopowielacz (PMT). PMT przekształcają fotony w energię elektryczną, która jest następnie określana ilościowo przez czytnik mikropłytek. Wynikiem tego procesu są liczby, za pomocą których określa się badany parametr.

W zależności od charakteru zmian sygnału optycznego podczas reakcji, a w konsekwencji od trybu detekcji, próbki mogą wymagać wzbudzenia światłem o określonych długościach fal. To światło jest zwykle dostarczane przez szerokopasmową ksenonową lampę błyskową. Aby umożliwić wzbudzenie próbki tylko określonymi długościami fal, światło wytwarzane przez lampę jest wybierane przez określony filtr wzbudzenia lub monochromator. Aby zwiększyć czułość i specyficzność, filtry lub monochromatory są równie stosowane po stronie emisji/detekcji. Są one zwykle umieszczane między próbką a detektorem.